Czy zastanawiałeś się kiedyś, dlaczego nigdy nie mówimy np. mądrości w liczbie mnogiej? Albo dlaczego miłość to coś innego niż miłości. Zobacz, jakie rzeczowniki można zaliczyć do singulare tantum.
Singulare tantum – czym są?
Singulare tantum to określenie na pewną wyjątkową grupę rzeczowników w języku polskim, ale można je spotkać również w innych, chociażby: w angielskim, francuskim lub ukraińskim. Są to rzeczowniki występujące jedynie w liczbie pojedynczej. Można je zatem opisać jako przeciwieństwo pluralia tantum, a więc rzeczowników, które mają tylko liczbę mnogą. Przeczytasz o nich więcej w jednym z naszych wcześniejszych artykułów z cyklu Gimnastyka Języka.
Przykłady singularia tantum
Do singulare tantum możemy zaliczyć kilka grup rzeczowników. Są to:
- rzeczowniki niepoliczalne: ryż, cukier, szkło, mosiądz czy powietrze,
- rzeczowniki odnoszące się do pojęć abstrakcyjnych: miłość, nienawiść, szczęście, duma lub zazdrość,
- rzeczowniki określające nazwy geograficzne: Polska, Kraków, Wisła, Monako albo Bałtyk,
- rzeczowniki nazywające zbiorowości (to jeden z paradoksów, które lubi nasz ojczysty język): szlachta, duchowieństwo, inteligencja, młodzież, ale również rycerstwo.
Zmiana znaczenia – jak jest z tymi wieloma miłościami?
Hola, hola, ale można powiedzieć, że na przykład:
- W czasach młodzieńczych Wojtek miał dwie prawdziwe miłości.
i będzie to jak najbardziej poprawne zdanie? Tak, ale wtedy dochodzi do zmiany znaczenia tego wyrazu[1]. I w tym tkwi cały szkopuł, gdyż jest różnica pomiędzy miłością – uczuciem a miłościami – ukochanymi osobami lub romansami. Podobnie sprawa wygląda z innymi rzeczownikami, np.:
- walentynka– ukochana osoba i walentynki – Dzień Zakochanych,
- szkło – materiał i szkła – określenie na okulary,
- srebro – materiał i srebra – wyroby z tego materiału.
Człowieku, wkoło tyle ludzi! – supletywizm
Zagwozdką mogą być również takie formy jak: człowiek – ludzie albo rok – lata. Choć niektórym może się wydawać, że są to rzeczowniki wchodzące w skład singulare i plurale tantum[2], to w rzeczywistości nazywamy je formami supletywnymi. Supletywizm to tworzenie form fleksyjnych danego wyrazu na podstawie różnych tematów fleksyjnych[3].
[1] https://pl.wikipedia.org/wiki/Singulare_tantum [dostęp: 30.10.2024].
[2] https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/Singularia-i-pluralia-tantum-oraz-formy-supletywne;23246.html [dostęp 30.10.2024].
[3] https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/supletywizm;3981448.html [30.10.2024].
