Ple­bi­scyt na Boomer­skie Słowo Roku 2023 był odpo­wie­dzią por­talu Iskry Wie­dzy na coroczne gło­so­wa­nie na Mło­dzie­żowe Słowo Roku. W końcu boome­rzy nie gęsi i też swoje słowa mają! Nie­spo­dzie­wa­nie w gło­so­wa­niu wygrał zwrot, który nie ma syno­ni­mów, ponie­waż jest wtrę­tem języ­ko­wym.

Jakby, po co nam te wtręty?

Wtręt, za Słow­ni­kiem języka pol­skiego pod red. W. Doro­szew­skiego, to „coś doda­nego, wstawka obca jakiejś cało­ści”.[1] Wtrę­tów uży­wamy intu­icyj­nie i nie poświę­camy im dłuż­szej reflek­sji. Czę­sto mają formę dzi­wacz­nych słów i zwro­tów, a nawet prze­kleństw. Choć doda­jemy je auto­ma­tycz­nie do wypo­wie­dzi, bywa że nie mają one żad­nego zna­cze­nia.

Po co więc uży­wamy wtrę­tów języ­ko­wych? W mowie potocz­nej, gdy czu­jemy potrzebę wzmoc­nie­nia naszej wypo­wie­dzi. Instynk­tow­nie użyty wtręt pod­kre­śla żar­to­bliwy ton lub nie­do­wie­rza­nie w zastaną sytu­ację. Cza­sem ulu­bione słówko tak natu­ral­nie łączy się z wła­ści­cie­lem, że prze­sta­jemy zwra­cać na nie uwagę. Powie­dzonka bywają też ele­men­tem mody, jak powra­ca­jący w nowym zna­cze­niu zwrot „twoja stara”.[2] Kie­dyś w tym celu uży­wano poje­dyn­czych słów z języka fran­cu­skiego, wło­skiego czy łaciny, dziś two­rzymy neo­lo­gi­zmy z angiel­skiego lub z zaso­bów rodzi­mego języka.[3]

To jakaś masa­kra, jak Bab­cię kocham!

Cho­ciaż na blogu posłu­gu­jemy się popraw­nym sło­wem pisa­nym, to w spon­ta­nicz­nych roz­mo­wach doda­jemy wyra­zi­sto­ści wypo­wie­dziom poprzez uży­wa­nie wtrą­ceń. Wypo­wia­damy je w środku zda­nia lub gdy nie chcemy prze­ry­wać naszemu roz­mówcy, jed­no­cze­śnie potwier­dza­jąc, że go słu­chamy. Oto kilka naj­po­pu­lar­niej­szych:

  • pro­szę ja Cie­bie; pro­szę cie­bie
  • tak że ten; tak że tego
  • no i tego
  • masa­kra
  • jak Bab­cię/Boga kocham!
  • jakby
  • co nie
  • tak?
  • po pro­stu
  • by­naj­mniej (czę­sto uży­wane w nie­po­prawny spo­sób!)
  • nor­mal­nie
  • naprawdę
  • gene­ral­nie
  • yyy…

Oczy­wi­ście ta lista jest dużo dłuż­sza i subiek­tywna. Z jakimi wtrę­tami Ty spo­ty­kasz się naj­czę­ściej?

[1] https://sjp.pwn.pl/do­ro­szew­ski­/w­tret;5518807.html [dostęp: 13.10.2023]

[2] https://sjp.pwn.pl/m­lo­dzie­zowe-slowo-roku­/ha­slo­/twoja-stara;9283234.html [dostęp: 13.10.2023]

[3] https://rjp.pan.pl/kon­fe­ren­cje-i-dys­ku­sje-nauko­we­/1353-pol­sz­czy­zna-ronych-pokole-prof-jan-mio­dek [dostęp: 13.10.2023]

POWIĄZANE ARTYKUŁYWIĘCEJ OD AUTORA