Odmiana nazwisk przez przypadki nie stanowi problemu, który na co dzień spędzałby nam sen z powiek. Dopiero kiedy mamy przygotować zaproszenia na ważne wydarzenie, zdajemy sobie sprawę z powagi sytuacji. O odmianie nazwisk pisałam już tutaj, a w tym artykule weźmę na tapet nazwiska dwuczłonowe.
Nie tylko dla kobiet
Przywykliśmy, że to głównie kobiety posługują się dwoma nazwiskami. Jednak musimy pamiętać, że panowie mają w tej kwestii równouprawnienie. Nazwisko dwuczłonowe może wynikać z połączenia nazwiska rodowego z nazwiskiem małżonka. Warto wiedzieć, że to osoba, która będzie nosić nazwisko, ma prawo zdecydować o kolejności jego członów.
Podwójne nazwisko można otrzymać także po rodzicach. W takim przypadku oba człony muszą pochodzić od nazwiska matki, ojca albo małżonka jednego z rodziców, jeśli nie jest on rodzicem dziecka. Kolejność członów nazwiska dziecka także jest dowolna i jak w każdym przypadku – musi ograniczać się do dwóch.[1]
Odmieniać czy nie odmieniać? Oto jest pytanie
Odpowiedź na nie jest jednak bardzo prosta: nazwiska w języku polskim zawsze odmieniamy. W przypadku nazwisk dwuczłonowych nic się w tej kwestii nie zmienia – podczas odmiany każdy z członów traktujemy niezależnie. Jeśli jeden z członów nazwiska kobiety kończy się na -a, to odmieniamy go, drugi człon pozostawiając bez zmian, np. kto? Bachleda-Curuś, kogo? Bachledy-Curuś, komu? Bachledzie-Curuś, kogo? Bachledę-Curuś, z kim? z Bachledą-Curuś, o kim? o Bachledzie-Curuś.
Dla mężczyzn zawiłości deklinacji w języku polskim są łaskawsze. U panów bowiem zawsze odmieniamy każdy człon nazwiska, np. kto? Karpiel-Bułecka, kogo? Karpiela-Bułecki, komu? Karpielowi-Bułecce, kogo? Karpiela-Bułeckę, z kim? z Karpielem-Bułecką, o kim? o Karpielu-Bułecce.
Analogicznie, gdy oba człony kończą się literą -a, to także je odmieniamy. Ta zasada jest taka sama – zarówno dla mężczyzn, jak i dla kobiet, np. kto? Kolenda-Zaleska, kogo? Kolendy-Zaleskiej, komu? Kolendzie-Zaleskiej, kogo? Kolendę-Zaleską, z kim? z Kolendą-Zaleską, o kim? o Kolendzie-Zaleskiej.
Szlachetnie urodzony
Wyjątek stanowią nazwiska, w których jeden z członów oznacza herb rodowy lub zawołanie. Zazwyczaj taki przydomek stawiany jest na pierwszym miejscu, przed członem oznaczającym nazwisko. Jak w każdym przypadku, także w nazwiskach dwuczłonowych z przydomkiem, każdy człon traktujemy niezależnie, np. kto? Żuk-Skarszewski, kogo? Żuk-Skarszewskiego, komu? Żuk-Skarszewskiemu, kogo? Żuk-Skarszewskiego, z kim? z Żuk-Skarszewskim, o kim? o Żuk-Skarszewskim.[2]
By nikt nie chował urazy
Omówiliśmy szczegółowo odmianę nazwisk dwuczłonowych, pozostaje jednak jeszcze jedna nierozwiązana kwestia. Jak odmieniać nazwiska na zaproszeniach, jeśli jeden z małżonków ma nazwisko dwuczłonowe? W każdym z przypadków, jeśli zapraszamy mężczyznę i kobietę, najpierw w zaproszeniu wymieniamy kobietę. W bezpiecznej wersji możemy zaprosić Marię Herbatę-Malinowską i Jana Malinowskiego.
Jeżeli chcemy ująć małżonków razem, np. z powodu ograniczonej ilości miejsca w zaproszeniu, warto się upewnić, czy osoba nosząca podwójne nazwisko wyraża zgodę na wspólny zapis. Wtedy musimy pamiętać o prawidłowej odmianie nazwiska w liczbie mnogiej, gdy zapraszamy np. Marię i Jana Malinowskich. Śmiało pytajmy, czy osoba zapraszana zgodzi się na taką ingerencję, inaczej łatwo możemy się narazić na gniew tej jednej cioci, która jest bardzo przywiązana do brzmienia swojego nazwiska.[3]
Długość kreski ma znaczenie!
Na pewno pamiętasz z lekcji muzyki, czym jest nuta, półnuta czy ćwierćnuta. Czy znasz jednak różnicę pomiędzy dywizem, półpauzą i pauzą? Pod każdym z tych haseł kryje się podobny znak, różniący się długością.
Dywiz (-) ma najmniejszą długość. Służy do dzielenia wyrazów i zapisu nazw dwuczłonowych. Półpauzy (–) używamy do zapisu definicji, zakresów (np. 3–5 cm) oraz pomiędzy wyrazami. Najdłuższym znakiem jest pauza (—), która służy do zapisu rozmów.
— Wyjaśnij mi, proszę – którego z tych znaków mam użyć, zapisując nazwiska dwuczłonowe?
— Już wyjaśniam. Oba człony nazwiska są traktowane równorzędnie, trzymaj je więc blisko siebie i użyj najkrótszego – dywizu, np. Skłodowska-Curie.[4]
[1] https://rjp.pan.pl/porady-jezykowe-main/685-nazwisko-rodowe [dostęp: 11.07.2023 r.]
[2] https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/nazwiska-dwuczlonowe;3299.html [dostęp: 11.07.2023 r.]
[3] https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/zaproszenia-w-aspekcie-etykietalnym;13197.html [dostęp: 11.07.2023 r.]
[4] http://fontnieczcionka.pl/trzy-znaki-czyli-dywiz-polpauza-i-pauza [dostęp: 12.07.2023 r.]
